Árleg fjölgun íbúða
Heimild: Þjóðskrá
Myndin hér að ofan sýnir árlega fjölgun íbúða á landinu. Eins og við sjáum var mjög mikið byggt á árunum fyrir hrun, mun meira en þörfin kallaði á og svo tók við samfellt tímabil þar sem mjög lítið var byggt. Á árunum 2009-2013 var einungis verið að mæta u.þ.b. 30-40% af þörfinni. Nýjustu tölur sýna að ennþá vantar upp á að við mætum eðlilegri þörf, hvað þá að reyna bæta upp fyrir það litla sem var byggt á árunum eftir hrun. Næstu ár þarf að byggja talsvert meira en 1.700 íbúðir á ári til þess að reyna jafna stöðuna.
Athygli vekur að undanfarin ár hefur árleg mannfjöldaaukning verið ofar fjölgun húsnæðis eins og myndin hér að neðan sýnir. Þetta er alvarleg staða. Húsnæði þarf bæði að fjölga í takt við mannfjölda og einnig til þess að bregðast við breyttum aðstæðum. Eftir því sem fjölskyldugerðir breytast, því fleiri íbúða er krafist fyrir sérhverja prósentu af aukningu í mannfjölda. Aukning húsnæðis ætti því aldrei að vera minni en aukning í mannfjölda eins og reyndin hefur verið síðustu ár.
Afleiðingarnar af þessum mikla húsnæðisskorti eru meðal annars þær að samkvæmt Hagstofunni er 40% fólks á aldrinum 20-29 ára fast í foreldrahúsum. Hlutfallið var í kringum 30% árið 2005. Núna eru þetta í kringum 20.000 manns á þrítugsaldri sem eru fastir í foreldrahúsum. Fyrir rúmum áratug voru þetta 14.000 manns. Það eru því fjölmennir hópar sem bíða þess að komast inn á húsnæðismarkað.
Ungt fólk sem þó á annað borð kemst inn á húsnæðismarkað er hvað næmast fyrir breyttri búsetu í takt við hagsveiflur. Á árunum fyrir hrun var í kringum 20% fólks á aldrinum 25-34 ára á leigumarkaði samkvæmt Hagstofunni en nú er hlutfallið í kringum 40%. Þrýstingur hefur því myndast á leigumarkaðinn sem hefur stækkað undanfarin ár.
Árið 2005 voru 17,5% heimila á landinu í útleigu samkvæmt Lífskjarakönnun Hagstofunnar. Nýjustu tölur sýna að hlutfallið er komið upp í 26% heimila í landinu. Samkvæmt tölum frá Þjóðskrá um fjölda íbúða í landinu má gera ráð fyrir að þetta gefi til kynna að allt að 35.000 heimili í landinu séu á leigumarkaði sem er 71% aukning á árunum 2005-2014.
Upplýsingar um leigumarkaðinn hafa þó ekki verið nægilega aðgengilegar. Það er til að mynda erfitt að kortleggja þessar 35.000 íbúðir sem vísbendingar eru uppi um að séu á leigumarkaði. Á síðasta ári var 8.500 leigusamningum þinglýst. Þessi tala segir okkur hins vegar lítið um umfang leigumarkaðarins þar sem við vitum að ekki allir þinglýsa leigusamningum. Sennilega kom fleira húsnæði inn á leigumarkaðinn á síðasta ári en þinglýstir leigusamningar gáfu til kynna. Gæði opinberra gagna virðist því vera mjög ábótavant og mikilvægt er að aukin skráning eigi sér stað þar sem opinberar tölur um leigumarkaðinn ættu að endurspegla raunverulega stöðu þess.
Niðurstaðan er sú að leigumarkaðurinn er stór og hefur farið mjög stækkandi í kjölfar hrunsins. Þörfin fyrir leiguhúsnæði er mikil. 1,8 milljón ferðamanna kom hingað til landsins í fyrra og augljóslega þurfa þessir ferðamenn að gista einhversstaðar sem þrengir vissulega að húsnæðismarkaðinum. Almennt er mikill skortur á húsnæði á Íslandi. Innkoma nýrra eigna hefur verið í algjöru lágmarki undanfarið með þeim afleiðingum að framboðið er mjög lítið. Þetta leiðir til þess að margir hafa ekki tök á því að eignast húsnæði og eru fastir í foreldrahúsum eða á leigumarkaði. Óánægja hefur farið vaxandi meðal leigjenda samkvæmt nýjustu könnun Velferðaráðuneytisins og má þar nefna ástæður á borð við tíða flutninga og óstöðugleika. Veiting stofnframlaga mun vonandi verða til þess stöðugleiki aukist á leigumarkaðinum og framboð varanlegs leiguhúsnæðis aukist.